Burgers en kleine ondernemers gaan nauwelijks in beroep tegen beslissingen van de Belastingdienst. Van het "uitgebreid stelsel van individuele rechtsbescherming" wordt veel te weinig gebruik gemaakt, omdat mensen vaak snel afhaken door een "groot aantal hindernissen". Dat schrijft een commissie die de rechtsbescherming van burgers in hun contact met de fiscus heeft laten onderzoeken. Staatssecretaris Hans Vijlbrief (Belastingdienst) heeft het onderzoek naar de Kamer gestuurd.

Mensen "begrijpen de brieven van de Belastingdienst niet, krijgen geen gehoor bij de Belastingtelefoon of hebben niet de financiële middelen om rechtshulp te zoeken", schrijft de 'commissie praktische rechtsbescherming'. Daarnaast zijn veel belastingwetten te ingewikkeld voor mensen en "veel burgers hebben daarnaast angst voor de fiscus".

Vijlbrief liet onderzoeken waar problemen ontstaan bij het zoeken naar juridische mogelijkheden. Hij deed dit op verzoek van de Kamer, die een voorstel van het CDA hierover had aangenomen. De Belastingdienst kampt al langer met grote problemen. Het meest schrijnende voorbeeld is de toeslagenaffaire, waardoor duizenden ouders in de financiële problemen werden gestort door een snoeiharde fraudeaanpak. Een onderzoek van de Kamer concludeerde dat signalen over het fraudebeleid nooit de top bereikte.

Dat probleem speelt deels nog steeds, ziet ook deze commissie. Het beeld is dat "veel medewerkers zich niet gehoord voelen of bang zijn om fouten te maken en daarom maar de processen en protocollen zoveel mogelijk volgen om zelf niet in de problemen te komen".

Een belangrijk deel van de problemen waar mensen op stuiten, komt door interne mankementen bij de Belastingdienst zelf. "Rechtsbescherming en dienstverlening zijn vanuit de organisatie bezien kostenposten waar doorgaans geen budget voor is. Het behalen van kwantitatieve normen staat voorop." Daarnaast is de fiscus "niet goed toegankelijk voor burgers en medewerkers hebben, door de wijze waarop de organisatie is ingericht en de verouderde automatiseringssystemen, geen goed beeld van de fiscale positie van de burger." Zolang deze problemen blijven, zijn initiatieven om de positie van burgers te verbeteren, vrijwel zinloos.

Daarnaast krijgen werknemers van de fiscus niet genoeg ruimte om rekening te houden met de specifieke situatie van unieke gevallen. "Burgers (in kwetsbare posities) kunnen hierdoor ernstig in de knel komen. Het nadeel dat deze burgers ondervinden, wordt beschouwd als onvermijdelijke bijkomende schade die de grootschaligheid van de (geautomatiseerde) processen nu eenmaal met zich meebrengt."

Het onderzoek is aan de Tweede Kamer aangeboden met een brief, een onderzoeksrapport over burgers en een onderzoek naar de beleving van zzp'ers.

Bron: Ministerie van Financiën