Een politieagent is met zijn gezin op weg naar de Efteling. Hij overschrijdt daarbij de maximumsnelheid en krijgt een bekeuring. Wat vindt u? Moeten we die bekeuring maar verscheuren omdat hij politieagent is?

Een ambtenaar van de Belastingdienst heeft bijverdiensten, maar maakt daarvan geen melding in zijn aangifte inkomstenbelasting. Wat vindt u? Moeten we dat maar zo laten omdat hij zelf bij de Belastingdienst werkt?

Gelukkig functioneert een ander in Nederland niet op die manier. We kennen hier in ons staatsbestel de trias politica, ofwel een scheiding tussen de wetgevende, de rechterlijke en de uitvoerende macht. Parlement en regering maken de wetten, het ambtenarenapparaat (waaronder politie en Belastingdienst) voeren deze uit en de rechters spreken recht. Alle drie ‘machten’ zijn volledig onafhankelijk. Dit betekent dat de uitvoerende macht bijvoorbeeld ook gewoon onderworpen is aan rechterlijke toetsing. Dit is niet overal ter wereld op deze wijze geregeld. Het is bijvoorbeeld moeilijk voorstelbaar dat een goede vriend van de Russische president Poetin geconfronteerd zal worden met een rechterlijk oordeel waar Poetin het zelf niet mee eens is. In een dergelijk geval wordt de rechterlijke macht dus in feite gecontroleerd door de uitvoerende macht.

In ISIS-land zijn de lijnen nog wat korter: de strijders van het kalifaat maken de wetten, voeren ze uit en zorgen eveneens voor de rechterlijke toetsing. Waar dit toe leidt, vernemen we helaas dagelijks in de media.

Hoe de scheiding der machten in Nederland functioneert, bleek onlangs nog toen het Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden een serie aanslagen van een ‘zwartspaarder’ vernietigde, omdat de Belastingdienst de naam van een anonieme tipgever niet wenste openbaar te maken ondanks het feit dat het Hof dit wel had opgedragen aan de Belastingdienst*). De twee belastingambtenaren die als getuige in de procedure gehoord werden, hadden ‘van hogerhand’ de instructie gekregen om te zwijgen, terwijl ze geen verschoningsrecht hadden. Belangrijke reden om te zwijgen was dat destijds met de tipgever was afgesproken dat zijn identiteit niet onthuld zou worden. Bovendien bestond er – een volgens het Hof onvoldoende aannemelijk gemaakte - kans op represailles en bedreigingen van de tipgever.

Het Gerechtshof vond het echter wel belangrijk dat de naam van de tipgever openbaar gemaakt zou worden, opdat de betrouwbaarheid van de tipgever en de door hem verstrekte informatie nader getoetst zou kunnen worden. Zoals bekend gaf de Belastingdienst geen gehoor aan deze opdracht. Dit blijkt nu dubbel nadelig uit te pakken voor het Ministerie van Financiën c.q. de Belastingdienst.

Allereerst heeft de president van het Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden op 11 november vorig jaar namens het Hof aangifte gedaan tegen het ministerie van Financiën wegens het beïnvloeden van getuigen. Het Hof wil de verantwoordelijke personen binnen het ministerie, onder wie mogelijk staatssecretaris Eric Wiebes en minister Jeroen Dijsselbloem, strafrechtelijk laten vervolgen wegens verdenking van een misdrijf waar maximaal vier jaar gevangenisstraf op staat. Vorige week werden daarnaast dus ook de betreffende aanslagen vernietigd. Hierbij werd onder meer overwogen, dat de inspecteur door zijn handelwijze de rechtsorde ernstig had geschonden.

Een voor de Belastingdienst wat mildere benadering zou ook mogelijk zijn geweest: de Belastingdienst leverde in dit geval niet het van haar gevraagde bewijs, met als gevolg dat de fiscus de procedure verloor. Hoe dan ook: zelfs als de rechter deze wat mildere benadering gekozen zou hebben, zou de fiscus de procedure verloren hebben.

De impact van deze uitspraak is mogelijk nog veel groter, omdat de tipgever nog circa 70 vergelijkbare zaken had aangebracht, die nu mogelijk ook door de fiscus verloren zullen gaan worden.

Als het inderdaad om verzwegen inkomen zou zijn gegaan, hetgeen we niet weten omdat de aanslagen immers vernietigd zijn, betekent dit dat er belasting die mogelijk wel verschuldigd was nu niet geheven wordt: dit zou dan niet alleen een tegenvaller voor de schatkist zijn, maar eigenlijk ook voor alle eerlijke belastingbetalers, die dan in feite meer belasting zouden moeten betalen omdat anderen te weinig betalen.

Zouden we dan voor deze ene keer maar door de vingers moeten zien, dat de Belastingdienst in dit geval niet bereid of in staat was om het door de rechter gevraagde bewijs te leveren? We hoeven maar naar Rusland, Syrië of Irak te kijken om deze vraag te kunnen beantwoorden.

mr C.Ch. (Cor) van der Kolk